Η μεγαλύτερη φοβία μας είναι ο φόβος

 

Γράφει ο ψυχολόγος Νικόλαος Βακόνδιος


Ο «Πόλεμος των κόσμων», ήταν ένα μυθιστόρημα του Χ. Τζ. Γουέλς που μεταδόθηκε ραδιοφωνικά στις 30 Οκτωβρίου 1938, σαν θεατρικό έργο, σε αφήγηση του ηθοποιού Ορσον Γουέλς. Τα πρώτα λεπτά της εκπομπής παρουσιάστηκαν σαν πραγματικά δελτία ειδήσεων, που ενημέρωναν για μία εισβολή εξωγήινων από τον Άρη. Πολλοί άνθρωποι όμως έτυχε να ανοίξουν τα ραδιόφωνά τους μετά την ενημέρωση ότι πρόκειται για ένα θεατρικό έργο. Ετσι θεώρησαν ότι άκουγαν ένα κανονικό δελτίο ειδήσεων. Ο Ορσον Ουέλς μιλούσε σαν να έβλεπε πραγματικά μπροστά του ένα διαστημόπλοιο που έπεσε, από τον οποίο έβγαιναν αρειανοί που σκότωναν ανθρώπους καθώς βάδιζαν προς τη Νέα Υόρκη…

Η αφήγηση ήταν τόσο ζωντανή που δημιουργούσε εικόνες στο μυαλό των ακροατών.Οσοι δεν είχαν ακούσει στην αρχή την ειδοποίηση ότι ήταν θεατρικό έργο, πείθονταν από την εγκυρότητα ενός δελτίου ειδήσεων ενός έγκυρου ραδιοφωνικού σταθμού, που άκουγαν χρόνια. Πάρα πολλοί βγήκαν στους δρόμους. Ο συναισθηματικός εγκέφαλος αντιδρά πρώτος σε ένα ερέθισμα με σκοπό να προστατευτεί ο οργανισμός μας με ταχύτητα. Αν σκεφτόμασταν με λογική θα ήταν πολύ χρονοβόρο αν βρισκόμαστε μπροστά σε ένα άγριο θηρίο. Ετσι ο φόβος καταλαμβάνει τη λογική σκέψη και με ταχύτητα δίνει την θέση του σε ένα γενικευμένο φόβο, στον πανικό.

Τα τηλέφωνα της αστυνομίας και των εφημερίδων δεν προλάβαιναν να απαντούν στις ερωτήσεις του κόσμου για το πού μπορούσε να καταφύγει με περισσότερη ασφάλεια. Η εγκυρότητα των δελτίων ειδήσεων ήταν αδιαμφισβήτητη. Το κύρος του σταθμού επίσης. Το όλο συμβάν το κατάλαβε ο Ορσον Γουέλς όταν η αστυνομία μπήκε στο ραδιοφωνικό στούντιο για να διακόψει την εκπομπή. Λέγεται ότι ακόμα και ο Αδόλφος Χίτλερ όταν το έμαθε, γελούσε με αυτό το γεγονός. Φάνηκε τότε πόσο εύκολα μπορούμε να θεωρήσουμε πραγματικότητα κάτι για το οποίο δεν έχουμε γνώση, που δεν έχουμε δει με τα μάτια μας. Πολύ περισσότερο, όταν μας έχει καταλάβει ο φόβος, είναι πιθανότερο να αποφύγουμε να διασταυρώσουμε αν είναι πραγματικότητα. Αυτό είναι ικανότητα της λογικής και δεν μπορούμε να την χρησιμοποιήσουμε αν έχουμε παραλύσει από τον φόβο.

Το γεγονός αυτό όμως έδειχνε πράγματα πολύ σημαντικότερα για τον φόβο, ότι αν σχηματίσουμε μια εικόνα στο μυαλό μας, μιας επικείμενης καταστροφής για παράδειγμα, πολύ δύσκολα πια γκρεμίζεται αυτή η εικόνα με γνώση και λογική. Ο φόβος όταν κυριαρχεί δεν μας επιτρέπει να σκεφτούμε με λογική. Δεν έχουμε επίσης την διάθεση να επεξεργαστούμε με την σκέψη τα πράγματα. Συχνά σε τέτοιες καταστάσεις προτιμούμε να εμπιστευθούμε την γνώμη ανθρώπων οι οποίοι μας κάνουν να νιώθουμε ασφάλεια απέναντι στο συναίσθημα του φόβου και έτσι να τον σταματάμε.

Αυτή όμως είναι μία εμπιστοσύνη βασισμένη στην ανακούφιση του φόβου που θέλουμε γρήγορα να επιτύχουμε και όχι με βάση τη γνώση και κατανόηση αυτού που φοβόμαστε. Και όταν δεν μπορούμε να κατανοήσουμε κάτι άγνωστο που μας δημιουργεί φόβο μεγάλο, τότε είναι εύκολο να προτιμήσουμε να παραμείνουμε στην ασφάλεια των πραγμάτων όπως τα ξέρουμε ήδη. Ο άνθρωπος όταν συνηθίσει μάλιστα να φοβάται, μπορεί ακόμη και να τρέμει μήπως χάσει την ασφάλεια του συνηθισμένου φόβου από έναν άγνωστο και για αυτό μεγαλύτερο φόβο…

Άνθρωποι που έμαθαν να νικούν πιο γρήγορα καινούριους φόβους που προκύπτουν στη ζωή θυμούνται τι τους εμπόδιζε τις στιγμές που ένιωθαν μικροί και ασήμαντοι, που κάποιος τους έκανε να νιώθουν έτσι, τότε φοβόντουσαν περισσότερο. Μην χάσουν το λίγο που νόμιζαν ότι έχουν. Είναι ο λόγος που ο άνθρωπος συνήθως δεν αποχωρίζεται κάτι που έχει συνηθίσει ακόμη κι αν τον βλάπτει. Όμως αντί να λυπούνται τον εαυτό τους, έμαθαν να θυμώνουν με αυτό που τους έκανε να νιώθουν μικροί και ασήμαντοι…

Γνωρίζοντας ότι είναι πιο δύσκολο να αλλάξουμε τον εαυτό μας από αυτό που έγραφε ο Κ.Π. Καβάφης: «Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους. Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις».


enallaktikidrasi.com