Αναζητώντας κανείς τεχνολογικά στοιχεία της αρχαιότητας μπορεί να ανατρέξει σε ένα πλήθος ιστορικών πηγών. Όμως στοιχεία για παλαιότερες εποχές, τις προϊστορικούς περιόδους, βρίσκονται έντεχνα τοποθετημένα στα ενδότερα των ελληνικών μύθων, στους στίχους των ομηρικών επών, στις παραδόσεις του λαού. Στοιχεία που παρατίθενται άλλωστε σαν ποιητικές περιγραφές ανθρώπινων επιτευγμάτων , κι άλλωστε σαν τεχνικές επιδόσεις των θεών. Κάθε προβολή των αρετών ενός ήρωα, συνοδευόταν και από την προβολή των όπλων ή των εργαλείων του.
Ο Όμηρος στα δυο έργα του (Ιλιάδα και Οδύσσεια) παρουσιάζει κατά κάποιο τρόπο την εξέλιξη της μεταλλουργίας, καθώς στην Ιλιάδα κυριαρχεί ο χαλκός, ενώ στην Οδύσσεια ο σίδηρος. Σημαντικές πληροφορίες επίσης βρίσκουμε και στα δυο έπη και για την τεχνολογία των αυτομάτων . Η λέξη "αυτόματα" είναι λέξη ομηρική. Εμφανίζεται αρκετές φορές τόσο στην Ιλιάδα όσο και στην Οδύσσεια, για να περιγράψει τις μηχανές που κινούνται από μόνες τους, με εσωτερική ενέργεια, σαν τα ζωντανά όντα.
Στην Ιλιάδα ξεχωριστή θέση κατέχουν τα έργα των θεών, που απέδωσαν τους τεχνικούς οραματισμούς του ανθρώπου . Δημιουργός των κατασκευών αυτών είναι ο θεός Ήφαιστος ,είναι τα περίφημα "ηφαιστειότευκτα". Ο μεγάλος τεχνολόγος κατασκευάζει όπλα θεών (αιγίς Διός) και ανθρώπων (όπλα Αχιλλέως, ασπίδα Νέστωρος, θώραξ Διομήδους), παλάτια με μεταλλικές επενδύσεις, περίτεχνα βασιλικά σκήπτρα, αυτοκινούμενους τρίποδες μες στον ιδρώτα να στριφογυρνά γύρω από τα φυσερά του γιατί βιαζότανε.
Είκοσι όλους κι όλους μαστόρευε τρίποδες, για να στέκουν γύρω-γύρω στην αίθουσα την στεριοκάμωτη κατά μήκος των τοίχων. Και κάτω από τη βάση του καθενός άρμοζε ρόδες χρυσές για να μπορούν αυτόματα, από μόνοι τους, (αυτόματοι, λέει ο Όμηρος) να μπαίνουν στων θεών τη σύναξη και πάλι μόνοι τους γυρνούν στο οίκημα.
Ένα θαύμα να τους βλέπει κανείς" (Σ372-377).), αυτορυθμιζόμενα φυσερά "... Πήγε (ο Ήφαιστος) στα φυσερά του, τα ’στρεψε προς την φωτιά και τα πρόσταξε (τα κέλευσε) ν’ αρχίσουν να δουλεύουν. Και τα φυσερά, είκοσι όλα μαζί, φυσούσανε μες στα καμίνια βγάζοντας κάθε λογής δυνατόν αέρα, άλλοτε γρήγορα σαν να βιαζότανε κι άλλοτε αργά, όπως ήθελε ο Ήφαιστος κι όπως το ζήταγε η δουλειά του" (Σ468-473)., χρυσές ανθρωπόμορφες υπηρέτριες (θεραπαινίδες), είπε κι από τη θέση του αμονιού σηκώθηκε ο πελώριος όγκος αγκομαχώντας και κουτσαίνοντας… Από το πλάι τον κράταγαν χρυσές θεραπαινίδες, γυναίκες χρυσές, σκλάβες από χρυσό, που έμοιαζαν με ζωντανές κοπέλες. Μέσα τους είχαν λογικό, είχαν φωνή και δύναμη και απ’ τους αθάνατους θεούς έμαθαν κάθε τέχνη" (Σ41 0-420).
Να τα λοιπόν, δυο μυθικά αυτόματα ρομπότ, δυο αυτοκίνητες, ανθρωπόμορφες μηχανές, που προχωρούν με τη σειρά τους την τεχνολογία ένα ακόμη βήμα. Οι μηχανές αυτές έχουν "λογικό, φωνή και δύναμη" και "έμαθαν κάθε τέχνη"... Το εργαστήρι του αν και στην μορφή ανθρώπινο, αποκτά κι αυτό θεϊκή διάσταση με όλους τους πρωτόφαντους αυτοματισμούς που περιλαμβάνει. Τις θεϊκές κατασκευές συμπληρώνουν οι αυτόματες πύλες του ουρανού και το άρμα της Ήρας(Ιλιάδα Ε749 Αυτόματα, από μόνες τους άνοιξαν τρίζοντας οι πύλες του ουρανού, που τις κρατούσαν οι Ώρες), ένα έργο υψηλής τεχνολογίας.
Το σκηνικό αλλάζει ριζικά στην Οδύσσεια όπου πλέον τα περισσότερα επιτεύγματα είναι ανθρώπινα έργα όπου συνεχίζονται η αναφορές στην μεταλλουργία. Είναι ένας ύμνος στην ευστροφία και στην εφευρετικότητα του πολυμήχανου Οδυσσέα. Μια αξιόλογη μορφή είναι ο μηχανικός Επειός, ο κατασκευαστής του Δούρειου Ίππου, τεχνίτης με εμπειρία από κατασκευές πλοίων και πολεμικών μηχανών. Από τα πλέον περίτεχνα έργα είναι το παλάτι του Μενέλαου, ανθρώπινη κατασκευή που αγγίζει τις θεϊκές.
Εκεί που ο άνθρωπος μεγαλούργησε ήταν τα ανάκτορα του Αλκινόου (Η81-90) , όπου συναγωνίζονται αυτά των θεών και οι βασιλικοί του κήποι παρουσιάζονται ως κατόρθωμα της γεωπονίας. Οι τεχνικές υδρεύσεις, η υφαντική βιοτεχνία, οι λιμενικές εγκαταστάσεις και τα πλοία των Φαιάκων της Σχερίας, αποτελούν μερικά μόνο δείγματα των τεχνικών τους ικανοτήτων. Ξεχωρίζουν τα αυτόματα πλοία( "Πες μου για τη χώρα σου και το λαό σου και την πόλη σου για να σε πάνε εκεί τα πλοία μας τα κατασκευασμένα με σκέψη (ή τα πλοία με την κατασκευασμένη σκέψη). Γιατί δεν υπάρχουν κυβερνήτες στα πλοία των Φαιάκων, ούτε πηδάλια σαν αυτά που έχουν τα άλλα καράβια.
Παρά τα πλοία των Φαιάκων ξέρουν τις διαθέσεις και τις σκέψεις των ανθρώπων και γνωρίζουν τις πατρίδες όλων, και με εξαιρετική ταχύτητα διανύουν τις θαλασσινές αποστάσεις, ακόμη κι όταν έχει σκοτάδι και συννεφιά. Και ποτέ δεν υπάρχει φόβος να πάθουν καμιά βλάβη" (θ555 -563).) που ταξιδεύουν από μόνα τους, χωρίς κυβερνήτες και συνηθισμένα πηδάλια. Πλοία με τεχνητή νοημοσύνη, ασφαλή και γρήγορα, που γνωρίζουν τις πατρίδες όλων των ανθρώπων. Η αναφορά στα σκεπτόμενα καράβια των Φαιάκων είναι το αποκορύφωμα για τους τεχνίτες των θαλασσών. Από όλη αυτήν την τεχνολογική πανδαισία δεν θα μπορούσε να λείπει ο Ήφαιστος.
Έτσι , στο παλάτι του Αλκίνοου συναντούμε "ηφαιστειότευκτους" φύλακες ,χρυσούς και ασημένιους σκύλους(Η91-94), τα τελευταία του Ολυμπίου μεταλλουργού. Όλα αυτά αποτελούν κορυφαία έργα τεχνολογίας, που ζευγαρώνουν δυο ανθρώπινες δημιουργίες: την ποίηση, το μύθο, τη φαντασία και το όνειρο από τη μια μεριά, την τεχνολογία, την τεχνική πρόθεση, επινόηση και πρόβλεψη από την άλλη.
Δεν γνωρίζουμε αν στην εποχή του Ομήρου υπήρχαν πράγματι τέτοιες αυτοκίνητες μηχανές ή αν η ποιητική φαντασία τόλμησε να τις προβλέψει. Να εκφράσει δηλαδή την επιθυμία για την ύπαρξη των αυτομάτων και να αναθέσει την κατασκευή τους τις περισσότερες φορές σε έναν θεό στον Ήφαιστο.
maiandros
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου