Αϋπνία & Ιατρικός βελονισμός

Ο Ύπνος και οι λειτουργίες του
Ο ύπνος είναι ένα φυσιολογικό και αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς του κάθε οργανισμού, γιατί κατά τον ύπνο πραγματοποιούνται ποικίλες διεργασίες απαραίτητες για τον οργανισμό.


Προβλήματα Ύπνου
Οι διαταραχές ύπνου είναι ποικίλες μερικές από αυτές είναι:

• υπερυπνία (αυξημένη ανάγκη για ύπνο, δυσκολία πρωινής έγερσης).
• διαταραχή εφιαλτών.
• διαταραχή υπνολαλίας.
• υπνοβασίας.
• διαταραχή ενύπνιων τρόμων (αφυπνίσεις στο πρώτο 1/3 της νύχτας με εκδηλώσεις έντονου άγχους και τρόμου που μπορεί να φτάσει στα όρια του πανικού).
• αϋπνία

ΑΥΠΝΙΑ
Η αϋπνία είναι μία διαταραχή κατά την οποία το άτομο δυσκολεύεται να κοιμηθεί και περιλαμβάνει 4 βασικές συμπεριφορές(υπάρχουν περισσότερες από 100 διαταραχές ύπνου):

• δυσκολία να κοιμηθούμε, ή να παραμείνουμε κοιμισμένοι,
• διακοπτόμενος ύπνος,
• ξύπνημα τις πολύ πρωινές ώρες.

Η παροδική δυσκολία του ύπνου δεν μπορεί να θεωρηθεί υποχρεωτικά ως αϋπνία. Αναμφισβήτητα όμως, αϋπνία είναι η σταθερή μείωση της ποσότητας του ύπνου για μεγάλο χρονικό διάστημα ανεξάρτητα από την παρουσία ή απουσία κάποιου εμφανούς αιτίου.



Ο σημερινός τρόπος της ζωής, η πίεση εργασίας και η διαρκής επαφή με τις φωτεινές οθόνες (ηλεκτρονικοί υπολογιστές, τηλεοράσεις, tablet, κινητά τηλέφωνα) περιορίζουν την ικανότητα του οργανισμού μας να παράγει μελατονίνη* και άρα να αποκοιμηθεί ευκολότερα, ειδικά κατά τη διάρκεια της νύχτας και να έχουμε ταυτόχρονα μια καλή ποιότητα ύπνου.
Τα επεισόδια αϋπνίας μπορεί να είναι προσωρινά, βραχυπρόθεσμα (2-3 εβδομάδες) ή χρόνια.

Η αϋπνία είναι η συχνότερη από τις διαταραχές ύπνου η οποία συμβαίνει περιστασιακά στο 35% του πληθυσμού και χρόνια στο 15% των ενηλίκων.
Όλο και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι η χρόνια αϋπνία προδιαθέτει στην ανάπτυξη ψυχιατρικών διαταραχών. Η χρόνια επίμονη, συνεχής αϋπνία αυξάνει τον κίνδυνο για αγχώδεις καταστάσεις, κατάθλιψη, χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ.


Ο βελονισμός μπορεί να θεραπεύσει πολλές διαταραχές του ύπνου.
Ο βελονισμός μπορεί να θεραπεύσει την αϋπνία προσφέροντας μόνιμα και διαρκή αποτελέσματα, επειδή ενεργεί βαθιά στους μηχανισμούς του ύπνου και ιδίως ενεργεί στην τόνωση των μηχανισμών που παράγουν τους νευροδιαβιβαστές και ανάλογα με το είδος της αϋπνίας, για παράδειγμα, δυσκολία στο να κοιμηθούμε, η να ξυπνάμε την νύχτα ή να ξυπνάμε πολύ νωρίς, ο βελονισμός θα εξισορροπήσει αυτούς τους νευροδιαβιβαστές που είναι υπεύθυνοι για το πρόβλημα.

Ο φυσιολογικός ύπνος αποτελείται από κύκλους που επανέρχονται τέσσερις έως έξι φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Ο κάθε κύκλος αποτελείται από τέσσερα στάδια αυξανόμενου βάθους (έντασης) του ύπνου και από τη φάση REM (φάση ταχέων κινήσεων των οφθαλμών), που θεωρείται η φάση κατά την οποία ονειρευόμαστε.
Διακρίνουμε αυτές που παρουσιάζονται στην αρχή του ύπνου (πριν κοιμηθούμε και στο πρώτο στάδιο) και σε αυτές που παρατηρούνται κατά τη διάρκειά του (υπόλοιπα στάδια και φάση REM)


Υπάρχουν τέσσερις τύποι της αϋπνίας:


α) αρχική αϋπνία ή δυσκολία να κοιμηθούμε: που κλινικά παρουσιάζεται με δύο διαφορετικούς τρόπους συμπεριφοράς:
- συμπεριφορά "yin": ο άνθρωπος περιμένει ήσυχος και με ηρεμία, ακόμη και για ώρες, την άφιξη του ύπνου. Συχνά παρατηρείται ένα καταθλιπτικό υπέδαφος με συνοδό άγχος με πολλά πεπτικά συμπτώματα όπως η δυσκοιλιότητα και η δυσπεψία.
- συμπεριφορά ''γιανγκ'': ο άνθρωπος παρουσιάζει έναν χαρακτήρα υπέρ δραστήριο που τον εμποδίζει να κοιμηθεί, και διαταραχές σπαστικού τύπου στο πεπτικό επίπεδο όπως κολίτιδα, γαστρίτιδα, κλπ.


β) μέση αϋπνία: που μας ξυπναει στη μέση της νύχτας: συχνά γύρω στις τρεις τα ξημερώματα , και είναι δύσκολο να κοιμηθούμε πάλι.
Σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν δύο διαφορετικοί τρόποι συμπεριφοράς:
- ξύπνημα κατά τη διάρκεια της φάσης του Ν-REM: Ο όρος αυτός σημαίνει ότι η αφύπνιση λαμβάνει χώρα κατά την διάρκεια του ύπνου που ''δεν ονειρευόμαστε" και συνήθως αισθανόμαστε κουρασμένοι, σε σύγχυση, με συχνή παρουσία άγχους ή αισθήματος παλμών.
- αφύπνιση στον ύπνο REM: ο όρος REM σημαίνει "φάση του ονείρου" Αυτή είναι συνήθως η αφύπνιση των ανθρώπων που αισθάνονται "ξεκούραστοι" σαν να είναι ήδη πρωί και έτοιμοι για δραστηριότητα ενώ είναι ακόμα σκοτάδι.
Είναι επίσης σύνηθες να ξυπνάμε κατά την διάρκεια της αποκορύφωσης ενός πολύ ζωντανού όνειρου ή ενός εφιάλτη. Σε αυτούς τους ανθρώπους υπάρχει συχνά μια ιδιαίτερη ανάγκη να φάνε κάτι γλυκό κατά το βραδινό ξύπνημα.
γ) ασταθή και ελαφρύ ύπνο: ένα είδος διαταραχής που χαρακτηρίζεται από την ευκολία στο να κοιμηθούμε, αλλά και από μια εξαιρετικά ευκολία να ξυπνήσουμε με τον παραμικρό θόρυβο και να ξανακοιμηθούμε πάλι. Κατά τη διάρκεια της νύχτας μπορούμε να έχουμε δεκάδες αφυπνίσεις που, τελικά, δημιουργούν ένα μη ξεκούραστο ύπνο. Ο ύπνος κατά την φάση REM γενικά δεν διαταράσσεται.


δ) Ξύπνημα κατά τις πολύ πρωινές ώρες:
ο μηχανισμός του ύπνου διακόπτεται αφού έχουμε ολοκληρώσει την φάση REM (την πιο σημαντική για την ανάπαυση) και οι επιπτώσεις στη γενική κατάσταση της αϋπνίας είναι λιγότερο σοβαρή.
Αυτό το είδος της αϋπνίας μάλλον συνδέεται με προβλήματα προσαρμογής, με την έννοια ότι η αφύπνιση είναι πολύ νωρίς και ο άνθρωπος δεν μπορεί να ξανακοιμηθεί ή είναι σε θέση να οργανώσει την ημέρα που θα ξεκινήσει πολύ νωρίς.
Πολύ συχνά το ξύπνημα τις πολύ πρωινές ώρες είναι ένα σύμπτωμα που παρουσιάζεται σε διάφορες μορφές της κατάθλιψης (ακόμη και λανθάνουσες) και θεραπευτικά αυτές πρέπει να αντιμετωπισθούν, όχι η αϋπνία.


Είναι προφανές ότι πολλοί άνθρωποι μπορεί να υποφέρουν από "μικτη αϋπνία'', δηλαδή από έναν συνδυασμό αυτών των τύπων.
Είναι έτσι πιο ακριβές να μιλάμε για «αϋπνίες.
Έχουμε λοιπόν διάφορους τύπους και υπο-τύπους της αϋπνίας, και για τον καθένα θα πρέπει να εφαρμόσουμε μια συγκεκριμένη θεραπεία στο βελονισμό.

Ως εκ τούτου, η θεραπεία είναι "επιλεκτική και ατομική, όχι όπως στην περίπτωση της φαρμακολογικής θεραπείας που συνταγογραφεί ένα μοναδικό φάρμακο μη προσαρμοζόμενο σε κάθε τύπο ή υπό-τυπο της αϋπνίας για να προκαλέσει μια κατάσταση χημικού ύπνου ανεξάρτητα από το είδος της αϋπνίας!


Το χρονοδιάγραμμα των θεραπειών ποικίλλουν ανάλογα με τη σοβαρότητα της διαταραχής. Αλλά είναι σημαντικό να σημειώσουμε δύο πράγματα:


1/ Η θεραπεία βελονισμού ''δρώντας στους βαθείς μηχανισμούς του ύπνου'' δεν είναι ''συμπτωματική'': με άλλα λόγια, από τη στιγμή που έχουμε αποτέλεσμα αυτό παραμένει σταθερό με την πάροδο του χρόνου.
Ο βελονισμός βελτιώνει τη ποιότητα του ύπνου και την υποκειμενική αϋπνία, στατιστικά σημαντικά συγκριτικά με placebo και μη θεραπεία, ενώ ο ηλεκτροβελονισμός συνδέεται με βελτίωση της ποιότητας του ύπνου. Σε πιο πρόσφατες μεταναλύσεις (British Acupuncture Council, 2012) φαίνεται ότι ο βελονισμός είναι τουλάχιστον τόσο αποτελεσματικός όσο και η φαρμακευτική αγωγή, χωρίς τις παρενέργειες των φαρμάκων, και πρέπει να θεωρείται ως μια από τις θεραπευτικές παρεμβάσεις σε ασθενείς με διαταραχές ύπνου.


2/ Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι όσο η θεραπεία ξεκινά νωρίτερα, τόσο είναι πιο γρήγορα και καλύτερα τα αποτελέσματα, ιδίως μετά από χρόνια χρήση υπνωτικών ή ηρεμιστικών φάρμακων.
Αν ήδη είμαστε υπό φαρμακευτική αγωγή είναι ''ουσιώδες'' να μην διακόψουμε απότομα τα φάρμακα, αλλιώς μπορεί να επιδεινώσουμε την αϋπνία, ακόμη και αν η θεραπεία με τον βελονισμό έχει ένα πολύ καλό αποτέλεσμα.
Όταν η θεραπεία του βελονισμού έχει αρχίσει την δράση του επιτρέπεται η βαθμιαία και σταδιακή μείωση της δοσολογίας του φαρμάκου, μέχρι την πλήρη διακοπή του.

Μια συστηματική ανασκόπηση των τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών το 2009 (Cheuk DLK et al, Acupuncture for insomnia, The Cochrane Collaboration systematic Reviews, issue 3, 2009) επιβεβαιώνει τη εμπειρική διαπίστωση, ότι ο βελονισμός βελτιώνει τη ποιότητα του ύπνου και την υποκειμενική αϋπνία, στατιστικά σημαντικά συγκριτικά με placebo και μη θεραπεία, ενώ ο ηλεκτροβελονισμός συνδέεται με βελτίωση της ποιότητας του ύπνου. Σύμφωνα με μεταναλύσεις (British Acupuncture Council, 2012) αποδεικνύετε ότι ο βελονισμός όσο και η φαρμακευτική αγωγή έχουν ισοδύναμη δράση χωρίς τις παρενέργειες των φαρμάκων.


Μηχανισμός δράσης
Ο βελονισμός προκαλεί πολλαπλές και σημαντικές βιολογικές νευρο-ενδοκρινικές μεταβολές στο σώμα. Έχουν καταγραφεί αλλαγές σε νευροδιαβιβαστές, οπιοειδή και μη-οπιοειδή πεπτίδια και ορμόνες. Μέσω αυτών τροποποιείται ο πόνος και η φλεγμονή, ελέγχεται ο ύπνος, το συναίσθημα και η διάθεση, ρυθμίζεται ο τόνος του αυτόνομου, επανασυντονίζεται ο κιρκάδιος ρυθμός και ενισχύεται η φυσική ανοσία (innate immunity)

Ο βελονισμού βελτιώνεται η αϋπνία διότι

• Αυξάνει την νυκτερινή έκκριση ενδογενούς μελατονίνης (Spence et al 2004)
• Αυξάνει την ενδογενή παραγωγή οπιοειδών πεπτιδίων (ιδίως β-ενδορφίνης) και την δραστηριότητα (δεκτικότητα) των μ-οπιοειδών υποδοχέων (Cheng et al 2009).
• Αυξάνει την δραστηριότητα της iNOS, βελτιώνοντας το φυσιολογικό μεταβολισμό των εγκεφαλικών κυττάρων και ρυθμίζοντας τον κύκλο ύπνου/εγρήγορσης (Gao et al 2007).
• Αυξάνει την αιματική ροή στον εγκέφαλο (μικροκυκλοφορία) (Yan 2010).
• Μειώνει τον συμπαθητικό τόνο (Lee 2009A).
• Μεταβάλλει τα επίπεδα διαφόρων νευροδιαβιβαστών (ή των τροποποιητών τους) όπως της σεροτονίνης, της νορεδρεναλίνης, της ντοπαμίνης, ΓΑΒΑ και ΝΥ. Επίσης τροποποιεί την εγκεφαλική χημεία (αγχόλυση και μείωση της υπέρμετρης δραστηριότητας – ομοιοστατική δράση) (Lee 2009A, Samuels 2008, Zhou 2008).

Ο βελονισμός λοιπόν πρέπει να θεωρείται ως μια τεκμηριωμένη θεραπευτική παρέμβαση σε ασθενείς με διαταραχές ύπνου.






Η μελατονίνη* (η ορμόνη του ύπνου) είναι μία νευροορμόνη που παράγεται στον εγκέφαλο από την επίφυση από το αμινοξύ τρυπτοφάνη.

Ρυθμίζει τον κύκλο του ύπνου και πιστεύεται ότι έχει ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες.

Η μελατονίνη έχει χρησιμοποιηθεί επιτυχώς για τη θεραπεία διαταραχών του ύπνου και μελετάται για την αποτελεσματικότητά της ως θεραπεία για μια ποικιλία άλλων ασθενειών.
Η παραγωγή μελατονίνης στο σώμα διεγείρεται από το σκοτάδι και καταστέλλεται από το φως, και φαίνεται πως βοηθά το σώμα να διατηρεί τους κιρκαδικούς του ρυθμούς (κιρκαδικός ρυθμός είναι ο κατά προσέγγιση 24ωρος κύκλος που παρουσιάζει η δραστηριότητα κάθε ζωντανού οργανισμού)

Ευάγγελος Μουστακάκης MD, MSc

Ιατρός, Βελονιστής