Τι είναι η ψυχολογία; Η ψυχολογία είναι η επιστήμη που μελετά τα ψυχικά φαινόμενα, δηλαδή αυτά που σε αντίθεση με τα φυσικά φαινόμενα, συμβαίνουν στον εσωτερικό μας κόσμο και όχι στο περιβάλλον ή το σώμα μας και που γίνονται άμεσα αντιληπτά μόνο από αυτόν που τα αισθάνεται.
Τι είναι η αλχημεία; Η Cherry Gilchrist γράφει, «Αλχημεία είναι η τέχνη της μεταμόρφωσης. Δουλειά του αλχημιστή είναι να προκαλέσει διαδοχικές αλλαγές στο υλικό πάνω στο οποίο εργάζεται και να το μετατρέψει από χονδροειδές και πρόστυχο σε τέλειο και εξαγνισμένο. Το να μετατρέπεις ευτελή μέταλλα σε χρυσό είναι η πιο απλή έκφραση του σκοπού αυτού και στο υλικό επίπεδο συνεπάγεται χημικές επεμβάσεις με την βοήθεια εργαστηριακού εξοπλισμού. Όμως, αυτή είναι μια μόνο διάσταση της αλχημείας, αφού, το βασικό υλικό που υπόκειται σε επεξεργασία και ο χρυσός που παράγεται μπορούν να ταυτιστούν με τον ίδιο τον άνθρωπο και την αναζητήσει του να τελειοποιήσει την φύση του. Η αλχημεία, παραδοσιακά και κατά κύριο λόγο, είναι ένας γνωστικός κλάδος που απαιτεί σωματική, ψυχική και πνευματική εργασία, κι αν ένα από τα στοιχεία αυτά απομονωθεί από τον ορισμό και θεωρηθεί ότι από μόνο του εκπροσωπεί την αλχημική παράδοση, τότε χάνεται η αυτοτέλεια και η αληθινή αξία της αλχημείας». Η ίδια ακόμη τονίζει πώς δεν μπορεί να υπάρξει «αντικειμενική» ερμηνεία της αλχημείας και ότι το κύριο μέσο της αλχημικής έκφρασης είναι τα μυθολογικά σύμβολα, που είναι τέλεια μέσα για τη μετάδοση πληροφοριών που μπορούν να ερμηνευτούν και σε υλικό και σε πνευματικό επίπεδο, δεν επιδέχονται όμως μια και μοναδική εξήγηση.
Άραγε, πώς συνδέονται αυτές οι δυο μεταξύ τους;
Ο πρώτος που τόνισε ότι «αντικείμενο της αλχημείας ήταν ο άνθρωπος και στόχος της τέχνης αυτής ήταν η τελειοποίηση, ή τουλάχιστον η καλυτέρευση του ανθρώπου» και απέρριψε την ιδέα ότι η μεταμόρφωση μετάλλων ήταν ο αληθινός στόχος της αλχημείας, ήταν ο αμερικάνος ταγματάρχης Ethan Allen Hitchcock (1798-1870). Κατά την διάρκεια της ζωής του, ο ταγματάρχης είχε φτιάξει μια τεράστια προσωπική βιβλιοθήκη αποτελούμενη από 250 τόμους πάνω στο θέμα της αλχημείας. Αυτή η συλλογή θεωρείται ευρέως ως μια από τις καλύτερες προσωπικές συλλογές σπανίων αλχημιστικών εγγράφων και διατηρείται μέχρι και σήμερα από την βιβλιοθήκη του Σαιντ Λούις και το Πανεπιστήμιο του Μισούρι. Μέσα από τα γραπτά του, ο Χίτσκοκ εξέθετε την άποψη του ότι οι αλχημιστές ήταν θρησκευτικοί φιλόσοφοι που έγραφαν χρησιμοποιώντας διάφορους συμβολισμούς. Στο βιβλίο τα Προβλήματα του Μυστικισμού και του Συμβολισμού του, ο Βιεννέζος ψυχολόγος Herbert Silberer αναγνωρίζει ότι ο Χίτσκοκ τον βοήθησε με την εξερεύνηση του στο ψυχολογικό περιεχόμενο της Αλχημείας.Ο δεύτερος και ίσως ο ποιος σημαντικός ήταν ο Carl Gustav Jung (1875-1961), ο Ελβετός ψυχολόγος και εισηγητής της σχολής της αναλυτικής ψυχολογίας, ο οποίος προχώρησε στην αναβίωση της αλχημείας τον 20ο αιώνα και αποκάλυψε πολλά στοιχεία της γλώσσας των αλχημικών συμβόλων. Ο Γιουνγκ άρχισε να ενδιαφέρεται για την αλχημεία όταν σχολίασε ένα αρχαίο κινέζικο κείμενο, Το μυστικό του
Χρυσού Λουλουδιού και στη συνέχεια έγινε μανιώδης συλλέκτης αλχημιστικών έργων. Ήταν ακόμη μεγάλος θαυμαστής του Παράκελσου (1493-1541), ενός από τους μεγαλύτερους αλχημιστές, αστρολόγους και αποκρυφιστές όλων των εποχών. Για τον Γιουνγκ, ο Παράκελσος είχε τη γνώση και τη δυνατότητα να βλέπει τον άνθρωπο ως ολότητα πέρα από το φυσικό πλαίσιο, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τον ψυχικό παράγοντα, μέσω της θεωρίας του για την ψυχικά ζωογονημένη ύλη.
Γενικά, ο Γιουνγκ είχε στενή σχέση με τον πνευματισμό και πολλές θεωρίες του στηρίχτηκαν πάνω στον χριστιανισμό, στο βουδισμό, στο ταοϊσμό και κυρίως στην αλχημεία. Συνήθιζε να καταγράφει τα όνειρα του με την μορφή ζωγραφικής και έτσι σιγά σιγά, άρχισε να ανακαλύπτει τον παραλληλισμό μεταξύ των αλχημικών συμβόλων και των ονείρων και αυτό τον οδήγησε στην ανακάλυψη του ασυνείδητου. Ακόμη, οδηγήθηκε στην ανάπτυξη της θεωρίας του συλλογικού ασυνείδητου παρατηρώντας ότι ομάδες ανθρώπων που δεν είχαν καμιά αλληλεπίδραση μεταξύ τους, όπως οι ιθαγενείς της Βόρειας Αμερικής και κάποιες φυλές της Αφρικής, προχωρούσαν στην δημιουργία και εξιστόρηση παρόμοιων αν όχι ίδιων ιστοριών και θρύλων.
Η Cherry Gilchrist διαπιστώνει πολύ σωστά ότι,
Γενικά, ο Γιουνγκ είχε στενή σχέση με τον πνευματισμό και πολλές θεωρίες του στηρίχτηκαν πάνω στον χριστιανισμό, στο βουδισμό, στο ταοϊσμό και κυρίως στην αλχημεία. Συνήθιζε να καταγράφει τα όνειρα του με την μορφή ζωγραφικής και έτσι σιγά σιγά, άρχισε να ανακαλύπτει τον παραλληλισμό μεταξύ των αλχημικών συμβόλων και των ονείρων και αυτό τον οδήγησε στην ανακάλυψη του ασυνείδητου. Ακόμη, οδηγήθηκε στην ανάπτυξη της θεωρίας του συλλογικού ασυνείδητου παρατηρώντας ότι ομάδες ανθρώπων που δεν είχαν καμιά αλληλεπίδραση μεταξύ τους, όπως οι ιθαγενείς της Βόρειας Αμερικής και κάποιες φυλές της Αφρικής, προχωρούσαν στην δημιουργία και εξιστόρηση παρόμοιων αν όχι ίδιων ιστοριών και θρύλων.
Η Cherry Gilchrist διαπιστώνει πολύ σωστά ότι,
«Ο Γιουνγκ εγκαθίδρυσε τον ζωτικό συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην ψυχολογία και στην αλχημεία και είδε τις συμβολικές παραστάσεις της αλχημείας ως περιγραφή της διαδρομής του ταξιδιού της ανθρώπινης ψυχής. Στα όνειρα βρήκε την πιο δυνατή αντιστοιχία, ανακαλύπτοντας βαθειά και έντονη σχέση ανάμεσα στα αλχημικά σύμβολα και στις παραστάσεις που αυθόρμητα εμφανίζονται στα όνειρα- ιδιαίτερα εκείνα που σηματοδοτούν στιγμές κρίσης ή μεταμόρφωσης για τον ονειρευόμενο.
Σε μερικά από τα όνειρα των πελατών του βρήκε ένα σχεδόν σαφέστατο παραλληλισμό με παραστάσεις και εικόνες που χρησιμοποιούνταν σε παλιές αλχημικές εικονογραφήσεις, παρότι οι ασθενείς του δεν είχαν καμιά γνώση πάνω στην αλχημεία.
Η βασική θεωρία του, που έχει σε μεγάλο βαθμό έκτοτε επηρεάσει πολλούς ψυχολόγους, καλλιτέχνες, συγγραφείς και στοχαστές, είναι ότι η ψυχή του κάθε ανθρώπου συνδέεται, στο πιο βαθύ σημείο της συνείδησης, με την ψυχή της ανθρωπότητας ως συνόλου (αυτό που αποκάλεσε το «συλλογικό ασυνείδητο») και ότι η ανθρώπινη ψυχή- ενέργεια στην ουσία της- αποκρυσταλλώνεται σε διαφορές βασικές παραστάσεις και εικόνες (τα «αρχέτυπα»), οι οποίες είναι καθεαυτές πέραν τις εικονικής παράστασης, μπορεί όμως να αναδυθούν, με την μορφή αναγνωρίσιμης εικόνας ή συμβόλου, στη συνείδηση του ανθρώπου, κυρίως μέσω των ονείρων και των οραμάτων.
Ο Γιουνγκ αντελήφθη ότι τα αλχημικά σύμβολα (όπως το ρόδο, ο αετός, ο βασιλιάς και η βασίλισσα, οι μαχόμενοι δράκοντες) εκπροσωπούσαν τα αρχέτυπα αυτά και ότι ο αλχημιστής είχε, μέσω των συμβόλων αυτών, περιγράψει την εξέλιξη της ανθρώπινης ψυχής καθεαυτής από την «ακατέργαστη» κατάσταση της στην κατάσταση της τελειότητας, ή του χρυσού.
Ο Γιουνγκ ονόμασε την όλη διεργασία «εξατομίκευση» και έτσι απομακρύνθηκε από την επικρατούσα θεωρία ότι τα σημάδια διαταραχής του ατόμου ήταν αναγκαστικά προάγγελοι ανωμαλίας. Υποστήριξε ότι, όπως και η αλχημική διαδικασία, η διαδικασία της ατομικής ανάπτυξης διέρχονταν τα στάδια της σύγκρουσης, της κρίσης και της αλλαγής. Ανακάλυψε ότι μπορούσε να ερμηνεύσει ορισμένα από τα όνειρα των ασθενών του παραλληλίζοντας τα με τα στάδια της αλχημικής εργασίας και να εκτιμά αναλόγως την τρέχουσα ψυχική τους κατάσταση.»
Άρα όντως, η αλχημεία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην θέσπιση σημαντικών θεωριών στο πεδίο της ψυχολογίας. Βλέπουμε λοιπόν πόσες περισσότερες ιδέες, εκτός από τις προφανείς μπορεί να κρύβει μια παράδοση αιώνων και πώς αυτές ιδέες μπορούν να αποτελέσουν βάσεις για καινούργιες παραδόσεις και έννοιες.
Ο Γιουνγκ ονόμασε την όλη διεργασία «εξατομίκευση» και έτσι απομακρύνθηκε από την επικρατούσα θεωρία ότι τα σημάδια διαταραχής του ατόμου ήταν αναγκαστικά προάγγελοι ανωμαλίας. Υποστήριξε ότι, όπως και η αλχημική διαδικασία, η διαδικασία της ατομικής ανάπτυξης διέρχονταν τα στάδια της σύγκρουσης, της κρίσης και της αλλαγής. Ανακάλυψε ότι μπορούσε να ερμηνεύσει ορισμένα από τα όνειρα των ασθενών του παραλληλίζοντας τα με τα στάδια της αλχημικής εργασίας και να εκτιμά αναλόγως την τρέχουσα ψυχική τους κατάσταση.»
Άρα όντως, η αλχημεία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην θέσπιση σημαντικών θεωριών στο πεδίο της ψυχολογίας. Βλέπουμε λοιπόν πόσες περισσότερες ιδέες, εκτός από τις προφανείς μπορεί να κρύβει μια παράδοση αιώνων και πώς αυτές ιδέες μπορούν να αποτελέσουν βάσεις για καινούργιες παραδόσεις και έννοιες.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου