How does a person learn without knowledge? Welcome to social media!
The new world of politics, diplomacy and social criticism!
γράφει η Γιώτα Χουλιάρα
πολιτικός συντάκτης
giota.houliara@gmail.com
Στην εποχή μας, οι μεγαλύτεροι εκδοτικοί οίκοι και τα ΜΜΕ (τηλεόραση, ραδιόφωνο,έντυπα) θεωρούν πως ο δυνατότερος ανταγωνιστής τους είναι το διαδίκτυο. Ένα μέσο, που δίνει ειδήσεις, εικόνες και βίντεο σε σχεδόν πραγματικό χρόνο με ελάχιστο ή και μηδενικό κόστος, είναι δεδομένο πως θα έχει τεράστια απήχηση στις μάζες. Στο σημερινό διαδίκτυο υπάρχουν εκατομμύρια ενημερωτικές σελίδες που απευθύνονται στο 30% περίπου του συνολικού πληθυσμού του πλανήτη. Η ποικιλία και η αμεσότητα του διαδικτύου το έχει ορίσει στην συνείδηση μας ως την μεγαλύτερη παγκόσμια βιβλιοθήκη, προσβάσιμη σε όλους και διαχωρίσιμη απ' όλους, ακόμη κι αν δεν γνωρίζουν παρά μόνο τα βασικά στη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών.
Η ικανότητα διείσδυσης που έχει το διαδίκτυο σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες, ανεξαρτήτων χαρακτηριστικών το έχει αναγάγει στην κορυφαία θέση ειδησεογραφικής και ψυχαγωγικής ενημέρωσης των πολιτών σε κάθε γωνιά της γης και για κάθε αντικείμενο και γεγονός που ενδέχεται να ερευνά ο χρήστης του.
H χρήση του διαδικτύου εξαπλώθηκε κυρίως προς τα τέλη της δεκαετίας του '90, με την εξέλιξη των προσωπικών υπολογιστών, που έφεραν την δυνατότητα πρόσβασης στο δίκτυο μέσα από την ευκολία και την άνεση του προσωπικού χώρου του χρήστη. Η αρχή της διαχείρισης πληροφορίας είχε ήδη ξεκινήσει για τον μέσο άνθρωπο. Έκτοτε, πολλές ηλεκτρονικές τοποθεσίες γνωστές και ως ιστότοποι (web sites) και ηλεκτρονικά προσωπικά ημερολόγια (blogs) έχουν διαμορφώσει τον «ψηφιακό γεωγραφικό χάρτη» στο internet.
Οι παραπάνω ηλεκτρονικοί χώροι είναι κάθε μορφής και ιδιότητας, επαγγελματικοί, προσωπικοί, ειδησεογραφικοί, κρατικοί, εκπαιδευτικοί, ψυχαγωγικοί κτλ. Αντίστοιχα και η πληροφορία που διαχειρίζονται. Η πρόσβαση και η λήψη τους γίνεται εύκολα με το πάτημα πλήκτρων, μέσα από το τερματικό του χρήστη, ανεξαρτήτως γεωγραφικής προέλευσης ενώ ο χρόνος ενημέρωσης πλέον έχει μηδενιστεί.
Η συγκεκριμένη κατάσταση δεν άφησε αδιάφορους μεγάλους και παραδοσιακούς παράγοντες και συντελεστές της πληροφορίας και ενημέρωσης σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ο έντυπος Τύπος καθώς και υπηρεσίες, κρατικές και ιδιωτικές, έσπευσαν να διαχειριστούν τη νέα κατάσταση και να προσεγγίσουν και εκείνοι με τη σειρά τους πιο άμεσα τον μέσο άνθρωπο. Αυτό, όσον αφορά την μέθοδο προσέγγισης. Οι πολιτικές, όμως, της ελεγχόμενης μετάδοσης και ανάλυσης των παραπάνω, δεν άλλαξαν, ειδικά για τους οργανισμούς ενημέρωσης ειδήσεων και πληροφόρησης του κοινού. Οι ίδιες «ασθένειες» που επιβάρυναν την προηγούμενη πραγματική κατάσταση , πέρασαν και στον ψηφιακό κόσμο.
Εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοτηλεοπτικά κανάλια κινήθηκαν και εξασφάλισαν τον ειδικό χώρο που χρειαζόντουσαν για την ανάπτυξη τους στην νέα εποχή. Όμως, πλέον δεν είναι μόνοι τους σε αυτό το πεδίο. Οι ανταγωνιστές που μπήκαν στο παιχνίδι της ενημέρωσης είναι αρκετοί. Από ομάδες εταιριών μέχρι και απλούς ιδιώτες, που εκμεταλλευόμενοι και αυτοί, από την πλευρά τους, την αμεσότητα και το χαμηλό κόστος λειτουργίας ενός ιστότοπου, δικεκδικούν το δικό τους μερίδιο από την διαδικτυακή πίτα. Οι περισσότεροι εξ αυτών, μην έχοντας την υποδομή που είχαν οι παραδοσιακοί παράγοντες των ΜΜΕ, κατέφυγαν στο τέλος, στην αναμετάδοση των ειδήσεων των πρώτων, μεγεθύνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο την απήχηση τους και την διασπορά τους προς τον κόσμο και πολλαπλασιάζοντας τον αριθμό «διαδικτυακών αναμεταδοτών».
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα πολλών ελληνικών ιδιωτικών ιστολογίων, τα γνωστά σε όλους μας blogs, τα οποία αναμεταδίδουν ελληνικά ΜΜΕ που και αυτά με την σειρά τους αναμεταδίδουν παγκόσμια ΜΜΕ. όπως είναι το Reuters, το Associated Press κα.
Στην ψυχολογία του ατόμου υπάρχει το σκεπτικό πώς ένα επαναλαμβανόμενο μήνυμα από διάφορες πηγές «εμφυτεύει» στον εγκέφαλο του παραλήπτη το περιεχόμενο του ως εξορισμού αληθινό και απόλυτο. Η δύναμη της υποβολής είναι ισχυρή σε πολλαπλό εκθέτη, αφού τόσο στο πραγματικό κόσμο όσο και στον ψηφιακό το μήνυμα/πληροφορία/είδηση θα έχει την ίδια υπόσταση ως μετάδοση. Στην συνείδηση του κόσμου, λοιπόν, έχει περάσει η ιδέα ότι, ειδικά στο διαδίκτυο λόγω της αμεσότητας και της ικανότητας να λαμβάνουν έγγραφα και νέα σε μηδενικό χρόνο από πολλαπλές διαφορετικές πηγές, αυτόματα αυτή η αμεσότητα ορίζει το μήνυμα και ως αληθινό και μη αμφισβητήσιμο. Είναι όμως έτσι;
Μάλιστα ο Noam Chomsky στο βιβλίο του «Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media» αναφέρει πως «η δύναμη των ΜΜΕ βρίσκεται στην ικανότητα να αποδώσουν ένα πλασματικό γεγονός, με συνοδευτικό μανδύα αλήθειας, έτσι ώστε να εκμαιεύσουν την συναίνεση και συμμόρφωση του κοινού με αυτό» .
Όπως αναφέρθηκε το διαδίκτυο είναι ένα μέσο που μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιος για να έχει πρόσβαση σε διάφορες ενημερώσεις, έγγραφα, βίντεο, ειδήσεις κτλ. Ποιος όμως μπορεί να διαβεβαιώσει πώς τα παραπάνω δεν έχουν υποστεί αλλοιώσεις προς όφελος του δημιουργού ή άλλου τρίτου προσώπου/οργανισμού;
Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε πως το διαδίκτυο από μόνο του δεν έχει φύση. Δεν είναι, δηλαδή, αρνητικό ή θετικό a priori. Η φύση του, θετική ή αρνητική, καθορίζεται αποκλειστικά από τον εκάστοτε χειριστή του. Επομένως, το μεγάλο πλεονέκτημα του διαδικτύου μπορεί κάλλιστα -ανάλογα με τη χρήση ή τον χρήστη- να μετατραπεί αυτόματα σε μειονέκτημα.
Το ψέμα στο ίντερνετ είναι ένα φαινόμενο που εμφανίστηκε από την πρώτη στιγμής της δημιουργίας των ιστοσελίδων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως αναπόσπαστο κομμάτι της επικοινωνίας μας. Οι πληροφορίες που εμφανίζονται ξεκινούν από αθώα ψέμματα όπως αυτά που θα λέγαμε στους φίλους μας (στον πραγματικό κόσμο) και φτάνουν μέχρι σοβαρές ειδήσεις που αναπαράγονται από ιστολόγια κατά κόρον και ανάλογα με την επισκεψιμότητα που μπορεί να χαρίσουν στη σελίδα. Από κείμενα που κυκλοφορούν στο facebook (κυρίως) και στο twitter για φιάλες αίματος χωρίς να υπάρχει πραγματική ανάγκη ή κείμενα, που αν τα κοινοποιήσεις, προσφέρεις 1 ευρώ σε κάποια φιλανθρωπική οργάνωση, ακόμη και κείμενα που σε ενημερώνουν για το πως θα προστατευτείς από πιθανές ληστείες. Βέβαια, το τελευταίο διάστημα περάσαμε σε μια νέα πραγματικότητα. Αυτή των Fake News,όπως αποκαλούνται.
Σύμφωνα με τη Wikipedia: «Οι ιστοσελίδες με ψευδείς ειδήσεις δημοσιεύουν φάρσες και προβαίνουν σε δόλια παραπληροφόρηση για να ελέγξουν την κυκλοφορία στον παγκόσμιο ιστό που διακινείται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης».
Η αναταραχή φυσικά δημιουργήθηκε αμέσως μετά τις αμερικάνικες εκλογές της 8ης Νοεμβρίου και την επικράτηση του Ντόναλντ Τραμπ έναντι της Χίλαρι Κλίντον. Είχε προηγηθεί μια προεκλογική εκστρατεία έντασης, θεωριών συνωμοσίας, ασθενειών, αντιπαραθέσεων και πολλών ειδήσεων, αληθινών και ψεύτικων. Ειδήσεις που δόθηκαν στην δημοσιότητα και από τα δυο εκλογικά στρατόπεδα με σκοπό να βλάψουν τον αντίπαλο. Ειδήσεις που δόθηκαν στην δημοσιότητα από τις δηλώσεις του πρώην σκληρού του FBI Τζέιμς Κόμεϊ, o οποίος δεν έπαψε να ερευνά την ενοχή της Κλίντον στην περιβόητη υπόθεση των emails, Αλλά και ειδήσεις που ήρθαν κατευθείαν από περίεργες ιστοσελίδες των Σκοπίων. Το κερασάκι στην τούρτα των ψεύτικων ειδήσεων ήταν ο πόλεμος δηλώσεων που ξεκίνησε ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία σχετικά με τις κυβερνοεπιθέσεις που διέπραξαν Ρώσοι hackers με σκοπό να επηρεάσουν το αμερικάνικο κοινό και να επικρατήσει τελικά ο Τραμπ.
«Η αντίληψη πως το Facebook επηρέασε τις εκλογές με οποιονδήποτε τρόπο είναι αρκετά τρελή ιδέα» αναγκάστηκε να τονίσει ο ιδρυτής του Facebook, Μαρκ Ζούκερμπεργκ θέλοντας να διασκεδάσει τις εντυπώσεις . «Όποιος το πιστεύει αυτό νομίζω πως δεν έχει αντιληφθεί το μήνυμα που προσπάθησαν να στείλουν σε αυτές τις εκλογές οι υποστηρικτές του Τραμπ» πρόσθεσε. Είπε επίσης ότι ενώ οι υποστηρικτές της Κλίντον ανησυχούν για τις ψευδείς ειδήσεις που διαδίδουν την κοσμοθεωρία των οπαδών του Τραμπ, αγνοούν ότι οι ψευδείς ειδήσεις μπορεί να αφορούν και τη δική τους πλευρά. «Γιατί πιστεύετε ότι οι ψευδείς ειδήσεις αφορούν μόνο τη μία πλευρά κι όχι την άλλη;», ανέφερε κατά την διάρκεια ομιλίας του σε τεχνολογικό συνέδριο στην Καλιφόρνια λίγες ημέρες μετά τις εκλογές.
Την ώρα που το facebook μετατρέπεται στον κυριότερο δίαυλο ενημέρωσης για όλο και περισσότερους Αμερικάνους (το ίδιο να τονίσουμε πως ισχύει και στην Ελλάδα),ο θόρυβος των fake news δεν κόπασε. Στην εποχή του ψηφιακού κόσμου όπου οι εικόνες εναλλάσσονται αστραπιαία, τα χρώματα είναι σε πανδαισία, υπάρχει βομβαρδισμός πληροφοριών και η πρόσβαση σε οποιαδήποτε πληροφορία ή τόπο είναι εφικτή με το πάτημα ενός κουμπιού, οι ψεύτικες ειδήσεις ήρθαν για να εδραιώσουν μια νέα κατάσταση.
Ενδέχεται πολλές απ΄αυτές να περνούν απαρατήρητες καθώς οι πολίτες μετατρέπονται σε χρυσόψαρα (η υπερπληροφόρηση έχει την τάση να μην βοηθάει στην συγκέντρωση).
Υπάρχουν όμως και αρκετές που δημιουργούν τις κατάλληλες εντυπώσεις και αντιδράσεις.
Όπως οι ψεύτικες ειδήσεις ότι ο Πάπας Φραγκίσκος και ο ηθοποιός Ντένζελ Ουάσιγκτον στηρίζουν Τραμπ. Οι ειδήσεις αυτές αναρτήθηκαν από την σελίδα American News και σχολιάστηκαν θετικά από τους οπαδούς του Τραμπ.
Όμως, θα είμαστε τουλάχιστον αφελείς, αν θεωρήσουμε ότι οι ψηφοφόροι του Τραμπ επηρεάστηκαν απ΄αυτές τις ειδήσεις. Εξάλλου ας μην ξεχνάμε πως η αμερικάνικη κοινή γνώμη είχε περισσότερους λόγους, βασισμένους κυρίως στην απέχθεια που ένιωθε για την Χίλαρι Κλίντον και την ελίτ καλλιτεχνών που την στήριζε, λόγους που την οδήγησαν να γυρίσει την πλάτη στην πρώην Πρώτη Κυρία και ΥΠΕΞ, λόγους βαθιά κοινωνικούς που έχουν να κάνουν με την δομή της ίδιας της αμερικάνικης πολιτείας και κοινωνίας.
Τότε προς τι όλο αυτό το ξέσπασμα και η αντιπαράθεση που δημιουργήθηκε. Μια αντιπαράθεση που οδήγησε ακόμη και αξιωματούχους της CIA να παραδεχθούν ανοιχτά πως έπεσαν οι ΗΠΑ έπεσαν θύματα των ρωσικών κυβερνοεπιθέσεων, στην ουσία παραδεχόμενοι πως οι Ρώσοι είναι ανώτεροι απ΄αυτούς στον χώρο του κυβερνοπολέμου.
Η απάντηση βρίσκεται στην κίνηση της Google, αλλά και του Facebook (οι αρχικές δηλώσεις του Μαρκ Ζούκερμπεργκ ξεχάστηκαν) να προχωρήσουν σε έλεγχο των σελίδων και να απαγορεύσουν εκείνες με τις ψεύτικες ειδήσεις. Μέχρι εδώ η κίνηση ακούγεται σωστή, το ερώτημα που γεννάται όμως είναι ποιος ή ποιοι θα είναι αυτοί που θα καθορίζουν αν μια είδηση είναι αληθινή. Ποιος άραγε μπορεί να εγγυηθεί ότι με τον τρόπο αυτό δεν μπαίνουν οι βάσεις για έλεγχο του διαδικτύου; Ας μην ξεχνάμε πως έρχονται σύντομα (στις 24 Σεπτεμβρίου ) εκλογές στη Γερμανία και ήδη η γερμανική πολιτική σκηνή έχει εκδηλώσει την ανησυχία της για κυβερνοεπιθέσεις από την Ρωσία.
Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε πως οι κυβερνοεπιθέσεις είναι μια νέα μορφή πολέμου, ένα είδος υβριδικού πολέμου, το οποίο μπορεί να δημιουργήσει σε βάθος χρόνου σοβαρότατα προβλήματα στο κράτος που δέχεται την επίθεση και να το καταστήσει έρμαιο εκείνων που του επιτίθενται.
Παράλληλα, λοιπόν, με τον ελέγχο του διαδικτύου και την χειραγώγηση του κοινού (η οποία θα επιτυγχάνεται ευκολότερα) το παιχνίδι παίζεται και στον έλεγχο του κυβερνοχώρου. Ήδη από την στιγμή που ο Σνόουντεν βρήκε καταφύγιο στην Ρωσία, οι αμερικάνικες μυστικές υπηρεσίες έχουν προβεί σε έλεγχο όλων των πιθανοτήτων να υπάρχουν και άλλοι πράκτορες που, ενδεχομένως να έρχονται σε επαφή μαζί του και έναντι αδράς αμοιβής να επιθυμούν να ξεπουλήσουν μυστικά. Όχι, απαραίτητα στην Ρωσία, αλλά και στην Κίνα ακόμη και στην Ινδία που εξελίσσονται σε υπερδυνάμεις.
Από την άλλη, οι δηλώσεις αξιωματούχων της CIA, καθώς και του David DeWalt, προέδρου της εταιρείας κυβερνοασφάλειας FireEye, Inc, ο οποίος δήλωσε ότι κατά την διάρκεια της εκλογικής περιόδου η Ρωσία εξαπέλυσε κυβερνοεπίθεση στις ΗΠΑ, δημιουργούν την κατάλληλη υποδομή για περισσότερη ασφάλεια, μεγαλύτερο έλεγχο και χειραγώγηση.
Ο συγγραφέας Gustave Le Bon, στο βιβλίο του «Ψυχολογία του όχλου» το αναλύει πολύ έξυπνα ως σημείο κλειδί για τον έλεγχο του ανθρώπινου μυαλού: «Οι μάζες δεν διψάνε ποτέ για αλήθεια. Δεν ενδιαφέρονται για τα στοιχεία που δεν είναι του γούστου τους, προτιμώντας να μυθοποιούν ένα σφάλμα, εάν το σφάλμα τους αποπλανήσει. Όποιος μπορεί να τους τρέφει με ψευδαισθήσεις συμμορφωμένες με τις επιθυμίες τους γίνεται εύκολα κυρίαρχος τους. Όποιος προσπαθεί να καταστρέψει τις ψευδαισθήσεις τους είναι πάντα το θύμα τους.»
geopolitics
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου